W latach 20. ubiegłego wieku wnikliwy świadek kulturowych przemian, José Ortega y Gasset, przestrzegał przed konsekwencją "buntu mas": "hiperdemokracją", która ogłosi, że wszystkie wybory - także estetyczne - są równoprawne. Wówczas pojęcia "wyższe" i "niższe", dzięki którym możliwe było samodoskonalenie, a także budowanie cywilizacji, ostatecznie stracą sens. Proroctwa Ortegi okazały się na szczęście przedwczesne i - jak na proroctwa przystało - nazbyt apodyktyczne, ale czy dziś, obserwując tryumfalny pochód kultury masowej, nie trzeba na powrót zapytać o związki między kulturą i demokracją Zaznaczmy od razu, że w niepokoju o współczesną kulturę nie kryje się tęsknota za utraconym rządem dusz (np. feudalizmem czy autokracją), lecz lęk przed glajchszaltowaniem, zachwianiem proporcji między "dobrym" i "lichym", które może otworzyć wrota barbarzyństwu. Esej Ewy Bieńkowskiej, który posłużył jako zapalnik dyskusji, prowokuje do postawienia kilku zasadniczych pytań: Czy nastąpiło zerwanie z kulturą umownie nazwaną klasyczną Czy miejsce kultury norm i hierarchii zajęła kultura "triumfującej przeciętności", przenosząca na wytwory myśli i sztuki kryteria rynkowe, traktująca kulturę jako jeszcze jedną domenę konsumpcji Czy demokracja potrzebuje elit Czy elity zagrażają demokracji Na czym miałaby polegać rola elit w świecie zdominowanym przez kulturową przeciętność Czy nie jesteśmy obecnie świadkami procesu "dezercji elit", które rozstają się z misją wychowawczą, stanowiącą o ich powołaniu Być może obawy skrywające się za powyższymi pytaniami są przesadzone. Skoro jednak wątpliwości nasuwają się z tak nieodpartą mocą, trzeba się z nimi zmierzyć, próbując tym samym po raz kolejny uporać się z widmem "hiperdemokracji". źródło opisu: Wydawca źródło okładki: Zdjęcie autorskie