Chaczatur Abowian (1809-1848) był nie tylko wybitnym pisarzem, ale także cenionym pedagogiem. Miał bogaty życiorys. W 1829 r. wziął udział, jako tłumacz i przewodnik, w wyprawie uczonych z niemieckiego uniwersytetu w Dorpacie (inaczej: Tartu, w Estonii, wówczas na terenie Rosji) na szczyt biblijnej góry Ararat. Dialektem swej ojczystej wsi (Kanaker pod Erywaniem) napisał pierwszą powieść wschodnioormiańską, pt. Rany Armenii (w oryginale: Վէրք Հայաստանի Werk Hajastani). W duchu romantycznym, stylem pełnym patriotycznego patosu przedstawił w niej losy Ormian, którzy jako chrześcijanie (od początków IV w.) byli prześladowani przez muzułmanów w rządzonym przez dynastię Kadżarów Iranie (Persji). Te dramatyczne wydarzenia poprzedziły wojnę rosyjsko-perską lat 1826-1828, która zakończyła się przyłączeniem do Rosji chanatów erywańskiego i nachiczewańskiego. Na początku V w. Ormianie przetłumaczyli na swój język (z rodziny indoeuropejskiej) własnym alfabetem (opracowanym przez uczonego mnicha Mesropa Masztoca) całą Biblię. Tym starożytnym językiem, znanym pod nazwą grabar, posługiwano się w piśmie do XIX w. Nadal jest on używany w liturgii Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego, a także przez Ormian katolików. Z biegiem wieków język ten przestał być przez niewykształconych Ormian zrozumiały i w XIX w. opracowano normy dwóch literackich języków nowoormiańskich: wschodniego (Rosja, Iran) oraz zachodniego (Turcja). Dialekt, którym Abowian napisał Rany Armenii, został wykorzystany podczas opracowywania norm języka wschodnioormiańskiego w połowie XIX w., a ze względu na treść powieść ta stała się podstawową lekturą szkół ormiańskich. Życiorys Chaczatura Abowiana zakończył się dramatycznie: w 1848 r. zaginął w niejasnych okolicznościach, które do dziś okrywa tajemnica. Andrzej Pisowicz źródło opisu: Tekst na tyle okładki źródło okładki: Księgarnia Akademicka