Książka ta jest wyrazem moich własnych zainteresowań dla idei raczej niż wojsk, kultur raczej niż gospodarek, narodów raczej niż systemów politycznych, a przede wszystkim konkretnych osób raczej niż bezkształtnych zbiorowości. Przypadek - łut szczęścia sprawił, że są to również elementy dominujące w debacie, która przez całą niemal dekadą lat osiemdziesiątych toczyła się w Europie i Ameryce. Większość głównych tematów tej debaty znaleźć można w takiej czy innej postaci w tym tomie i potraktowane są one – mam nadzieję-z całym należnym sceptycyzmem ale i sympatią. Zajmując się Europą środkową, nigdy bowiem nie zamykałem oczu na twardą rzeczywistość Europy Wschodniej. Tak się złożyło, że te grupy i środowiska, na które zwróciłem największą uwagę w latach osiemdziesiątych, są też tymi, spośród których wywodzą się elity, które znalazły się w rządach po rewolucyjnych wydarzeniach roku 1989. Osoby pierwszoplanowe w tej książce teraz odgrywają kluczową rolę w odchodzeniu ich krajów od komunizmu; pragnę jednak podkreślić, że nie dlatego pisałem o nich wówczas. Choć zawsze uważałem ich działalność i twórczość za znaczące dla politycznej przyszłości ich krajów, całego regionu i w ogóle Europy, nie wyobrażałem sobie - ani oni sobie nie wyobrażali - że bezsilni tak rychło staną się silnymi, a silni - bezsilnymi Nie zamierzałem, podkreślam, stawiać na faworytów. Przez większość dziesięciolecia inni obserwatorzy sądzili zapewne, że popieram ludzi będących na straconych pozycjach. Faworytów zaś zdawali się popierać ci politycy zachodni, którzy zawzięcie kręcili się wyłącznie wokół partii komunistycznych rządzących w Europie Wschodnie). Dziś nowi demokratyczni przywódcy Europy środkowo-wschodniej potrzebują wszelkiej możliwej pomocy. Ale dla historyka ciekawe jest pytanie, ilu z tych, którzy teraz pędzą, by czcić nowe władze, poświęciłoby im choć jedną myśl - nie mówiąc o ruszeniu palcem - jeszcze kilka lat temu źródło opisu: Polonia 1990 źródło okładki: zdjęcie autorskie