Rzeki od zawsze przyciągały ludzi. Zaopatrywały w wodę, żywność, energię, a dodatkowo stwarzały możliwości transportowe i obronne. Nic więc dziwnego, że w sąsiedztwie dolin rzecznych powstawały wsie i miasta. Także nasza Częstochowa i sąsiedni Mstów wpisują się w tę regułę. Przez całe stulecia Warta stanowiła podstawę sieci osadniczej w regionie. Była najważniejsza. Początkowo przynosiła znaczący dochód w postaci tzw. opłaty mostowej, potem umożliwiała produkcję w licznych zakładach - lniarskich, włókienniczych, farbiarskich i hutniczych. A jak jest obecnie? Wciśnięta w sztucznie przekopane i ograniczone wałami koryto prowadzi wody trzeciej klasy czystości. Rzeka jest delikatnym ekosystemem i można go zniszczyć bardzo szybko. Ale woda jest także nieobliczalnie groźnym żywiołem. Ostatnia wielka powódź z 1997 r. pokazała dobitnie, że wszystkie inżynierskie zabezpieczenia, wały, jazy zbiorniki retencyjne, nic nie znaczą w bezpośredniej konfrontacji z żywiołem. O twórczej, a zarazem niszczycielskiej sile wody najlepiej świadczy wygląd doliny, którą Warta po minięciu Częstochowy przepływa. Jest to bowiem dolina wyjątkowa. Niczym w najprawdziwszych górach, tak tutaj, w wapiennej skale został wyżłobiony przełom. Z każdej strony ograniczony stromymi zboczami, dodatkowo zdobnymi jurajskimi ostańcami, przedstawia bardzo wyrazistą i atrakcyjną formę krajobrazu. Podobnie jak w górach, występuje tu niezwykłe zróżnicowanie przyrodnicze, stwarzając możliwości zobaczenia wielu ekosystemów: biocenoz wodnych Warty i starorzeczy; szuwarów i zespołów łąkowych terasy zalewowej; zachowanych miejscami lasów łęgowych i olszowych; naturalnych grądów i sztucznych nasadzeń sosnowo-modrzewiowych; zespołów śródpolnych miedz i czyżni; pól ornych i sadów oraz piaszczystych i naskalnych muraw. To wszystko tworzy kapitalną mozaikę, zgromadzoną na odcinku zaledwie 12 km, od samej Częstochowy aż do Mstowa. Jeszcze do niedawna dolina była całkowicie zapomniana a żaden z jej elementów nie był chroniony. Jedynie botanicy dostrzegając wyjątkowe walory przyrodnicze Gąszczyka, czy kwietnych muraw na niektórych stokach wzniesień proponowali objęcie tych obiektów ochroną rezerwatową. W 1982 roku przełom Warty doczekał się symbolicznej i - jak praktyka pokazuje - mało skutecznej ochrony jako otulina Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. Mimo tej "ochrony" to właśnie w ostatnich kilkunastu latach dokonano znaczącej dewastacji krajobrazu poprzez chaotyczną i nieprzemyślaną rozbudowę Jaskrowa, Mirowa i Mstowa. Mimo to, ciągle należy mieć nadzieję, że wraz ze stopniowym wzrostem świadomości społeczeństwa zmieni się stosunek człowieka do przyrody. Stare przysłowie powiada: "cudze chwalicie - swego nie znacie" i zgodnie ze swą treścią całkowicie wpisują się we współczesny obraz relacji mieszkańców Częstochowy do najcenniejszego skarbu przyrody tego miasta, jakim jest dolina Warty. Przewodnik przyrodniczy po Przełomie Mirowskim Warty jest opracowany z myślą, aby nieco poprawić ten obraz. Aby w atrakcyjnej formie pokazać chociaż część bogactwa przyrodniczego doliny. Jako pomoc dydaktyczna dla młodzieży szkolnej i praktyczny poradnik dla zwiedzających i gospodarzy tego terenu powinien ułatwić zrozumienie otaczającego nas środowiska i dostrzeżenie jego walorów przyrodniczych. źródło opisu: http://przytulia.most.org.pl/0502.html źródło okładki: http://przytulia.most.org.pl/0502.html