red. J. Banaszkiewicz, M. Kara i H. Mamzer Słowo wstępne – Jacek Banaszkiewicz, Michał Kara, Henryk Mamzer Instytucja „wczesnego państwa” w poglądach filozofii kultury, antropologii kulturowej i etnohistorii Henryk Mamzer, Pytanie o istotę i zasady funkcjonowania „wczesnego państwa” Aleksander Posern-Zieliński, Antropologia polityczna a studia nad wczesnym państwem Adriana Ciesielska, „Od plemienia do państwa” czy „od wodzostwa do państwa”? Modele procesów państwotwórczych i nowe tendencje w ich badaniu Michał Tymowski, Modele formowania się państw w Afryce przedkolonialnej w świetle teorii wczesnego państwa Ryszard Vorbrich, Sukcesja substancjalna a legitymizacja władzy w wodzostwach północnego Kamerunu. Między perspektywą antropologiczną a historyczną Łukasz Kaczmarek, Władza, jej legitymizacja a inkluzywno-ekskluzywne mechanizmy konstruowania tożsamości grupowej. Konstruowanie wyobrażeń państwa i narodu na Fidżi Przykłady „wczesnych państw” doby starożytnej Andrzej Ćwiek, Powstanie państwa faraonów Marek Stępień, Od rewolucji miejskiej do imperium. Geneza i przemiany mezopotamskiego (sumeryjskiego) miasta-państwa Adam Ziółkowski, Romulus między historią, archeologią i antropologią. Dyskusja nad genezą Rzymu i innych wczesnych państw latyńskich Marek Wilczyński, Ile „Romanii” a ile „Gotii” w państwach Gotów, Swebów i Wandalów w V i VI w. n.e. Przykłady „wczesnych państw” doby średniowiecza Aleksander Paroń, Wczesne państwa nomadów w Europie wczesnego średniowiecza (do 1000 roku). Modele i prawidłowości rozwoju Joanna Aleksandra Sobiesiak, Jak Przemyślidzi zdobyli panowanie nad „plemieniem Czechów”. Historia i archeologia o powstaniu czeskiego państwa (IX-X w.) Kateřina Tomková, Archeologie o počátcích raně středověkého českého státu – pramen či ilustrace dějin? Michał Kara, Historiografia i archeologia polska o mechanizmach formowania się władztwa Piastów. Próba zestawienia ważniejszych poglądów Przemysław Urbańczyk, Jak powstawały państwa w czasach kształtowania się monarchii wczesnopiastowskiej? Andrzej Buko, Najstarsze ośrodki Piastów w świetle danych archeologii Wiesław Długokęcki, Instytucja wodzostwa u Prusów w XIII wieku Władysław Duczko, Tworzenie królestwa Svitjod-Svearike w wizjach historiografii i archeologii szwedzkiej Józef Szykulski, Tiahuanaco na południowych krańcach Peru. Jego znaczenie dla rozwoju cywilizacyjnego regionu Próba podsumowania debaty – Jacek Banaszkiewicz źródło opisu: opis autorski źródło okładki: zdjęcie autorskie