Przed stuleciem zaczęto poszerzać zespól metod niezbędnych do krytyki średniowiecznych źródeł pisanych, głównie dyplomów i akt. Obok paleografii, dyplomatyki, sfragistyki, chronologii, heraldyki i genealogii, wykształciły się także inne dyscypliny pomocnicze historii. Wiedza o środowisku geograficznym i jego nieustających zmianach, ale również o dawnych drogach, różnego typu granicach, bogactwach naturalnych, procesach osadniczych czy starej kartografii, staje się badaczowi przeszłości coraz bardziej nieodzowna. W historiografii polskiej brakuje podręcznika do geografii historycznej, nie ma odrębnego czasopisma ani serii wydawniczej z dziedziny tej ukazały się tylko nieliczne monografie. W tej sytuacji dorobek geograficznohistoryczny pojawia się przede wszystkim w formie przyczynków i okazjonalnych studiów rozproszonych w różnych periodykach i wydawnictwach. Dla ułatwienia orientacji i pracy historykom, a po części także dla zastąpienia specjalistycznej bibliografii tematu, sięgnąłem po kilka swoich opracowań, które uzupełniłem szerszą problematyką i literaturą. Dołączyłem także nowe studia napisane na kanwie kolejnych badań. Franciszek Bujak przed kilkudziesięciu laty wydal wybór swoich prac pt. Studia geograficzno historyczne. Dorobek Franciszka Bujaka, Karola Potkańskiego, Karola Buczka i Stanisława Herbsta stanowi wzór do naśladowania i rozwinięcia w praktyce badawczej. Trudno im dorównać, ale należy ich wysiłki kontynuować. Zbiór studiów pt. Geografia historyczna Polski w średniowieczu... , przypominając o zaniedbanej problematyce i metodyce, może zachęcić do dyskusji i spowodować ożywienie prac na tym polu. Ustalenia dotyczące podstawowych zjawisk przyrodniczych, w odniesieniu do określonych przekrojów chronologicznych, dalekie są ciągle od stanu zadowalającego. Geografia historyczna czeka na nowe inicjatywy i nowe osobowości twórcze. Warto zauważyć, że łączą się z nią ściśle inne zaniedbane w mediewistyce polkiej dyscypliny pomocnicze demografia historyczna, chronologia zwłaszcza dendrochronologia czy wiedza o klęskach elementarnych. Historia i antropologia kulturowa łączą dziś swe zainteresowania badawcze z ekologią. Bez dobrej geografii historycznej nie można należycie rozwinąć historii gospodarczej, wojskowej, politycznej czy badań nad miastami. Piszę to z perspektywy ostatniego lecia pierwszy artykuł z zakresu geografii historycznej napisałem bowiem w roku .