Czytelnik, który bierze do ręki tę książkę, winien wiedzieć, że ma do czynienia z dziełem niezwykłym, l to niezwykłym z kilku powodów, podobnie jak niezwykłym człowiekiem jest autorka tej książki. Tutaj bowiem, w sposób wyraźny, zaznacza się więź pomiędzy autorem a jego twórczością, odbija się osobowość. Pani Joanna Januszczak z domu Stankiewiczówna, miała życie zupełnie niezwyczajne. Jako młoda, dwudziestoletnia dziewczyna, mieszkająca w Lidzie na Nowogródczyźnie, gdy jesienią 1939 roku wkroczyły tu wojska sowieckie i zaraz potem dokonały aneksji połowy terytorium państwa polskiego, wstąpiła do polskiej podziemnej organizacji zbrojnej, stawiającej sobie jako cel - dalekosiężny, lecz realny walkę o niepodległość. Aresztowana wraz z grupą kolegów w maju 1940 roku, nie załamała się ani w śledztwie, ani wówczas, gdy po rozprawie w Mińsku przed Kolegium Wojskowym Sądu Najwyższego ZSRR usłyszała wyrok skazujący ją na pięć lat więzienia i trzy lata zesłania, co mogło w praktyce oznaczać wyrok śmierci. W Mińsku oczekiwała na dalszy los. Tam też zastał ją wybuch wojny niemiecko-sowieckiej i teraz właśnie stało się coś, co jest kolejnym powodem niezwykłości i losu, i książki. Otóż, gdy wojska niemieckie zbliżały się do Mińska, na rozkaz władz NKWD więźniów z dwu wielkich tutejszych więzień wyprowadzono z miasta i skierowano pieszym marszem na wschód. Większość pędzonych wymordowano, bądź to w masowych egzekucjach, bądź dlatego, że osłabieni głodem, wielomiesięcznym pobytem w zatłoczonych do niemożliwości celach lub chorzy, nie mogli nadążyć za innymi więźniami i konwojem. Joanna Januszczak nie tylko przeżyła, ale także poprzez linię frontu powróciła do Mińska, a następnie do Lidy. Jest więc rzadkim świadkiem zbrodni, którą można porównać do zbrodni katyńskiej, tak pod względem masowości, jak i okrucieństwa. Jest przy tym świadkiem szcze­gólnym, który zaraz po znalezieniu się w Mińsku, pociągnięty jakimś dziwnym przymusem wewnętrznym, spisał swe przeżycia zarówno z pobytu w więzieniu, jak i z drogi śmierci. Notatnik ten ocalał i jest podstawą niniejszej książki. źródło opisu: Matras źródło okładki: Matras