Doc. dr hab. Jan Terelak, autor książki, jest psychologiem wojskowym. W latach 1978-79 brał udział w III Wyprawie Antarktycznej Polskiej Akademii Nauk, przebywając wraz z uczestnikami wyprawy na wyspie King Georg w polskiej stacji im. H. Arctowskiego przez okres dwunastu miesięcy. Przeprowadzone na stacji badania, obserwacja zachowań i działania kolegów w wysoce stresowej sytuacji izolacji, zwłaszcza podczas zimy antarktycznej, stały się podstawą do napisania niniejszej książki. Jest to pierwszy tego typu w nauce polskiej zobiektywizowany opis reakcji ludzkich w warunkach izolacji i zagrożenia. Autor postarał się ponadto o możliwie najszersze zaprezentowanie stanu badań i poglądów panujących w tej dziedzinie psychologii; książka ta jest zatem również swoistą dokumentacją stanu wiedzy o przedmiocie badań. SPIS TREŚCI: Wstęp 1. ŚRODOWISKOWE (SYTUACYJNE) UWARUNKOWANIA FUNK­CJONOWANIA CZŁOWIEKA 1.1. Główne twierdzenie psychologii ekologicznej 1.2. Sytuacja jako podstawowe pojęcie ekologiczne 1.3. Sytuacja jako układ stymulacyjny 1.4. Potrzeba stymulacji jako jedna z podstawowych potrzeb ludzkich 2. ŹRÓDŁA DANYCH O FUNKCJONOWANIU CZŁOWIEKA W SY­TUACJI OGRANICZONEJ STYMULACJI . 2.1. Charakterystyka ogólna 2.2. Człowiek w samotności (osamotnieniu) 2.3. Człowiek w deprywowanym środowisku wychowawczym . 2.4. Człowiek w izolacji przymusowej 2.4.1. Izolacja szpitalna 2.4.2. Izolacja penitencjarna 2.5. Człowiek w deprywacji (izolacji) przypadkowej 2.5.1. Katastrofy górnicze 2.5.2. „Penthouse" 2.5.3. Schrony 2.6. Człowiek w deprywacji (izolacji) zadaniowej 2.6.1. Ekspedycje wysokogórskie 2.6.2. Ekspedycje speleologiczne . . . 2.6.3. Statki dalekomorskie 2.6.4. Kapsuły podmorskie (underwater habitat) 2.6.5. Okręty podwodne . 2.7. Człowiek w symulowanych warunkach deprywacji (izolacji) kosmicznej 3. CHARAKTERYSTYKA SYTUACJI DEPRYWACJI (IZOLACJI) . 3.1. Problemy terminologiczne 3.2. Problemy definicyjne 3.3. Badania nad efektami deprywacji sensorycznej (percepcyjnej) . Doznania halucynopodobne 3.31. Sprawność percepcyjna i psychomotoryczna 3.32. Sprawność umysłowa 3.33. Zmiany fizjologiczne 3.34. Różnice indywidualne w tolerancji deprywacji 3.4. Trudności metodologiczne i teoretyczne 3.41. Zmienne pozadeprywacyjne 3.42. Koncepcje wyjaśniające 4. FUNKCJONOWANIE CZŁOWIEKA W SYTUACJI IZOLACJI AN- TARKTYCZNEJ JAKO PROBLEM BADAŃ WŁASNYCH . . . 4.1. Czynniki sterowane środowiska antarktycznego 4.1.1. Środowisko fizyczne . 4.1.2. Środowisko psychologiczne i społeczne : . . 4.2. Przegląd badań psychologicznych przeprowadzonych w stacjach antarktycznych 4.2.1. Historia badań psychologicznych w Antarktyce 4.2.2. Problematyka badań antarktycznych 4.2.2.1. Selekcja personelu antarktycznego 4.2.2.2. Przystosowanie emocjonalne ......... 4.2.2.3. Przystosowanie społeczne 3.3. Założenia badań własnych 3.3.1. Cel badań 3.3.2. Problematyka badań 5. METODY I ORGANIZACJA BADAŃ 5.1. Miejsce badań 1. Środowisko fizyczne 2. Problemy logiczne 3. Środowisko psychologiczne 5.2. Dobór osób do badań i charakterystyka grupy 1. Proces doboru i selekcji 2. Charakterystyka badanych osób 3. Zadania członków grupy zimującej ....... 5.3. Techniki pomiaru i organizacja badań 6. WYNIKI BADAŃ I DYSKUSJA 6.1. Aspekt stymulacyjny sytuacji izolacji antarktycznej . 6.2. Aspekt funkcjonalny sytuacji izolacji antarktycznej . 6.3. Aspekt społeczny sytuacji izolacji antarktycznej 6.4. Aspekt przestrzenno-czasowy sytuacji izolacji antarktycznej . 6.5. Percepcja sytuacji izolacji antarktycznej ....... Zakończenie Piśmiennictwo Kalendarz III Wyprawy Antarktycznej PAN